WeerLicht: als je leven op zijn kop gaat

Ehsan Natour is hartchirurg, Ellen ten Damme actrice en zangeres, Andrew Greenwood balletdanser. Niets dat hen bindt, maar ze vinden elkaar in het theater. Samen brengen ze onder begeleiding van strijkorkest Kamerata Zuid een wel heel bijzondere voorstelling op de planken: WeerLicht. Een performance/college/concert over een fenomeen waar we allemaal in ons leven tegenaan lopen, vroeg of laat: de levensbedreigende crisis. ‘Bereid je voor op die dag’, is de boodschap van initiatiefnemer Ehsan Natour, werkzaam in het Maastricht UMC+. ‘Besef dat je leven op zijn kop staat, dat het anders wordt, misschien wel beter dan ooit.’

Als hartchirurg in het Maastricht UMC+ geeft Ehsan Natour vrijwel dagelijks ernstig zieke patiënten een nieuw perspectief. Zonder discussie een zinvol en bevredigend beroep, maar de in Israël geboren specialist met Palestijnse ouders beseft allang dat een operatie niet automatisch back to normal betekent. Daarom richtte hij in 2019 de Stichting Stilgezet op, schreef tijdens corona een boek met de titel Als het leven stilstaat en doet er nu nog een schepje bovenop met de theaterproductie.

Ehsan Natour is een bevlogen hartchirurg, opgegroeid en opgeleid in Europa en een autoriteit met vijfduizend operaties op de teller. Thuis in het repareren van aorta’s, kransslagaders, kleppen en andere vitale onderdelen van het hart, maar toch met een bredere blik dan enkel op anatomie en techniek. ‘Het is niet alleen een technisch verhaal. Ik opereer mensen, herstel het defect en toch voelen ze zich niet gelukkig. Ze vragen zich af waarom ze neerslachtig zijn, angstig soms, terwijl ze wel succesvol geopereerd zijn. Ze willen terug naar hun oude ik. Maar meestal is die er niet meer.'

Enorm ingrijpend

Meer en meer verdiepte de ervaren chirurg zich in de psyche van zijn patiënten. 'Een hartoperatie is een enorm ingrijpende gebeurtenis in je leven, net als kanker of de diagnose ALS. Of een ongeluk, het verlies van een dierbare, oorlog, een scheiding. Je leven staat stil en op zijn kop. Als ik een patiënt vertel dat hem of haar een openhartoperatie wacht, dan is de eerste reactie ongeloof. Vervolgens vragen ze zich af of ze het overleven, of ze herstellen, hoe hun leven er ná de operatie uitziet. Wat kunnen ze nog en wat niet? Angst, hoop, boosheid, dankbaarheid; ze komen terecht in een rollercoaster van emoties. Ik vond en vind dat we daar als artsen meer aandacht voor moeten hebben. Een hart fiksen is slechts één onderdeel van het hele proces van herstel, van de stap naar een nieuw en ander leven. Want dat is wat een ingrijpende gebeurtenis doet; die verandert je leven. Je bent niet meer dezelfde als voorheen.’

Stichting Stilgezet

Met die gedachte richtte Ehsan Natour in 2019 de Stichting Stilgezet op, een platform voor zowel patiënten als zorgverleners met informatie en ervaringsverhalen. Drie jaar later gevolgd door het boek Als het leven stilstaat waarin uitvoerig wordt stilgestaan bij de impact op de patiënt van een zware hartoperatie. ‘En voor haar of zijn omgeving. Die wordt nogal eens vergeten. Honderden keren heb ik een echtpaar op bezoek gehad van wie de man een zware operatie wacht. Ik vraag dan aan de echtgenote hoe het met háár gaat, wat zij verwacht. Vaak begint ze dan te huilen, want het gaat toch niet om háár? Toch wel, het gaat om het totale plaatje. Ze stappen beiden uit hun comfortzone. Straks is niet die man thuis, maar een patiënt. Jullie leven verandert, zeg ik dan. Klinkt dat hard? Nee, het is de enige manier om dit hele proces goed door te komen en later weer een nieuw leven op te bouwen. Anders, misschien met beperkingen, maar misschien ook wel beter, intenser.’

Beter voorbereid

Tientallen positieve reacties ontving Ehsan Natour na de publicatie van het boek, zowel van patiënten als van collega’s. ‘Ze waren beter voorbereid, wenden sneller aan hun nieuwe leven’, blikt Ehsan terug, die zelf ook door een moeilijke periode ging en door longcovid maanden uitgeschakeld was. ‘Als je beter voorbereid bent op een schok, dan heb je ook meer kans om goed te overleven. Tijdens de gedwongen rust werd het idee van de theatervoorstelling geboren. ‘Lezingen, publicaties in de media, een boek; het is onvoldoende. Ik wil méér mensen bereiken. Via kunst dus, het theater. De ultieme plek om mensen te boeien. Ellen ten Damme reageerde meteen enthousiast toen ik haar vertelde over mijn idee, net als Andrew Greenwood die ik kende als performer die bijvoorbeeld danst met alzheimer- en parkinsonpatiënten. Het wordt een voorstelling met strijkorkest Kamerata Zuid waarin we het verhaal van de patiënt die een openhartoperatie wacht, koppelen aan muziek en dans. De bliksem die inslaat, weerlicht, interactief met het publiek. We gaan door de zes fasen van de crisiscurve, we koppelen het hart aan het hoofd, met een holistische insteek.'

Bewustwording

Weerlicht is meer dan een voorstelling. 'Het gaat om bewustwording, om voorbereiding op de dag als de bliksem inslaat. Niet om iemand bang te maken, integendeel. Goed voorbereid kun je een crisis aan. En ja, we gaan dat ook wetenschappelijk toetsen. We nodigen het publiek uit om een enquête in te vullen en gaan meten wat de effecten zijn. Uiteindelijk is het mijn doel - noem het gerust mijn levensmissie - om bewustzijn te creëren. Ook wel gekoppeld aan levensstijl, aan preventie en vitaliteit. Misschien kun je dat infarct of vaatzieken voorkomen, misschien herstel je sneller. De maatschappelijke impact is groot, kostenbesparingen zijn aanzienlijk. Als hartchirurg heb ik inderdaad een geweldig beroep, maar met deze aanpak kan ik nóg meer maatschappelijke impact maken.’

CPR YOU READY

Ehsan Natour was ook initiatiefnemer van CPR You Ready, een door Goal043 uit Maastricht ontwikkelde app die stapsgewijs leert om mensen met een hartstilstand te reanimeren. ‘Te weinig mensen kunnen reanimeren, terwijl het niet zo moeilijk is. Het gaat om die eerste minuten voordat professionele hulpverleners zijn gearriveerd, dan kun je als omstander het verschil maken tussen leven en dood. Ik vind leren reanimeren net zoiets als je zwemdiploma halen. Met de app maken we de drempel veel lager.’
www.hartpatienten.nl/nieuws/lancering-reanimatie- app-cpr-you-ready.

WEERLICHT

WeerLicht wordt op 7 april opgevoerd in het theater van Tilburg en op 8 mei in het theater van Heerlen. Er zijn nog kaarten verkrijgbaar. Na de pilotvoorstellingen is het de bedoeling om na de zomer in meerdere Nederlandse theaters op te treden. Meer informatie op www.stilgezet.nl. Wie de initiatieven van Ehsan Natour wil steunen, kan ook op de website terecht.