Met de hulp om je heen als steun hoef je de pijp niet aan Maarten te geven
Het besef dat afnemende mobiliteit en gezondheidsrisico’s toenemen, maakt het noodzakelijk iemands persoonlijk netwerk actief te onderhouden en nieuwe contacten aan te gaan. Deze boodschap verpakt Don van Sambeek (77) in een levenswerk Goed voor Elkaar. Een kennismaking met de grondlegger van het project dat, gestart in Brabant, nu een uitrol heeft in Limburg. Een goed voorbeeld van hoe medelanders de problemen in de ouderenzorg zelf oplossen.
Door Jos Benders, arts-redacteur
Er wordt makkelijk gezegd: In onze maatschappij is toch alles geregeld?
‘Ja, er is veel en goed geregeld. Het gemak dient de mens, maar er is ook een schaduwkant. Er is een algemeen geldende opvatting dat mensen ontzorgd moeten worden. Eigen regie, eigen verantwoordelijkheid en het zelf nadenken en beslissingen nemen worden hiermee ontnomen. Voor het persoonlijk welzijn en welbevinden zijn eigen keuzes van wezenlijk belang.’
Wat vormde de prikkel tot wat later breed navolging kreeg, met de aansprekende naam Goed voor Elkaar?
‘De verzorgingsstaat en de ik-cultuur vragen om een tegenbeweging die een nieuwe balans brengt in de omgang met elkaar. Goed voor Elkaar is een project dat de bewustwording op gang brengt door te bouwen aan een persoonlijk netwerk.’
Is de naam bewust dubbelzinnig gekozen?
‘De betekenis is dubbelzinnig ja, omdat je goed voor jezelf moet zorgen - te vertalen als eigen regie - en voor elkaar, de wederkerigheid en voor de samenleving; dat is solidariteit. Dit zijn, wat je kan noemen, de coöperatieve principes die algemeen geldend zijn voor de menselijke waardigheid.’
Kunt u een voorbeeld noemen van een Goed voor Elkaar-project?
‘Een recent voorbeeld is de aanpak in de wijk Brandevoort in Helmond. Er zijn voorbeelden in dorpen zoals Roggel, Laarbeek, Someren en Asten. Daar, op lokaal niveau, hebben inwoners zich verenigd in wijkcoöperaties en dorpscoöperaties die zelfstandig zorgen voor de leefbaarheid in hun gemeenschap. Het kan gaan om een ontmoetingsruimte, vervoer, maaltijden, bezoeken van ouderen, organiseren van dagbesteding en zorgtaken.’
Ik merk op dat het hier een privaat initiatief betreft. Heeft de overheid ons misschien in de steek gelaten?
‘Op gemeentelijk niveau worden subsidies beschikbaar gesteld voor welzijnsactiviteiten, georganiseerd door professionele instellingen. Dat heeft ook zijn beperkingen en de regie ligt meestal niet bij de inwoners. Het eigenaarschap van een activiteit en de organisatie daarvan liggen bij de professionele organisatie die op haar beurt weer afhankelijk is van de gemeente.’
Zou een staatssecretaris Goed voor Elkaar misstaan?
‘Nee. Als het eigenaarschap maar bij de inwoners blijft. Meegezogen worden in de wet- en regelgeving is al aan de orde van de dag. De vernieuwing komt, geloof me, van de inwoners zelf.’
U bent intussen 77, er al twintig jaar mee bezig. Hoe moet de wereld die u bepleitte eruitzien over pakweg twintig jaar?
‘Er is over twintig jaar een nieuwe verhouding ontstaan tussen overheid, markt en burgers. We zijn op weg naar een coöperatieve samenleving. Voorbeelden zijn de energiecoöperaties, dorps- en zorgcoöperaties en coöperaties in de land- en tuinbouw.’
Van Sambeek ten slotte:‘Kleinschaligheid, betrokkenheid en medezeggenschap, gebaseerd op de coöperatieve principes, brengen een nieuw evenwicht in de bestaande verhoudingen. Overheidstaken op het gebied van onder andere welzijn en gezondheid zijn dan in handen van de gemeenschap. Een zorgverzekeraar als CZ ziet daar brood in en helpt de missie te volbrengen.’
Nieuwsgierig naar de inhoud van het project Goed voor Elkaar?
Kijk op https://koepelzorgcooperatieszn.nl/goed-voor-elkaar.
Om via versterking van de gemeenschapskracht de formele zorg te ontlasten, werken de initiatiefnemers al jarenlang met CZ samen.
