Langer zelfstandig door de Academie voor Patiënt en Mantelzorger

In vijf jaar tijd heeft de Academie voor Patiënt en Mantelzorger in Maastricht meer dan vierduizend patiënten en mantelzorgers begeleid en getraind. De academie leert mensen om zelf eenvoudige verpleegtechnische handelingen uit te voeren, digitale hulpmiddelen te gebruiken en helpt hen bij het leren leven met een chronische ziekte. Het Zuid-Limburgse initiatief van het Maastricht UMC+ en Envida is zo succesvol dat het een voorbeeld is voor de rest van Nederland.

Door KARIN BURHENNE | Fotografie MARCEL VAN HOORN

Wachtlijsten voor thuiszorg? ‘Nee, die heeft Envida niet’, zegt bestuursvoorzitter Roger Ruijters. ‘En dat is mede te danken aan het succes van de Academie voor Patiënt en Mantelzorger. Dankzij die academie doen patiënten en hun mantelzorgers meer zelf, zoals een spuitje zetten of de ogen druppelen. Het grote voordeel is dat mensen op die manier zelf het heft in handen houden en niet afhankelijk worden van professionele hulp. Ze hoeven niet
te wachten tot de thuiszorg komt, maar bepalen zelf hoe ze hun
leven inrichten. En wij kunnen thuiszorg inzetten bij mensen die
dat echt nodig hebben.’

DE ZELFSTANDIGHEID BEVORDEREN
Envida was in 2018 nauw betrokken bij de oprichting van de academie, een initiatief van een medewerker van de transferafdeling van het Maastricht UMC+. Die zag dat nogal wat patiënten bij hun ontslag een verwijzing naar de thuiszorg kregen. En vroeg zich af of patiënten en mantelzorgers bepaalde handelingen misschien zelf konden leren. ‘Dit idee past goed bij de wens van het ziekenhuis om mensen te ondersteunen in hun zelfredzaamheid’, vertelt Matthijs Bosveld. Hij doet promotieonderzoek aan de Universiteit Maastricht naar ervaringen met de academie en de effecten ervan. Roger Ruijters: ‘Als mensen een verwijzing naar de thuiszorg meekrijgen, schept dat verwachtingen. Het kwam regelmatig voor dat het ging om handelingen die mensen zelf kunnen uitvoeren, al dan niet met hulpmiddelen. Dus waren we heel blij met het initiatief voor de academie; het helpt ons bij het bieden van wat we zinnige zorg noemen. Net als het ziekenhuis willen we de zelfstandigheid van mensen bevorderen, zodat ze zo lang mogelijk zelf de controle houden over hoe hun leven eruitziet. Dat doen we vanuit de gedachte van positieve gezondheid; de eigen kracht van mensen vormt het uitgangspunt. De ervaring leert dat het goed voelt wanneer je de dingen nog zelf kunt doen.’ De ontwikkeling van de academie past in de visie van Envida over veranderende zorg. ‘In verband met de vergrijzing moeten we de zorg anders organiseren om in de toekomst iedereen te kunnen blijven helpen’, onderstreept Roger Ruijters. ‘Mensen leven steeds langer in goede gezondheid en wonen langer zelfstandig thuis. De nieuwe generatie ouderen wil bovendien baas zijn over eigen leven en mee blijven doen in de samenleving.’

NIET VERPLICHT 
De academie sluit aan bij wat mensen zelf willen, zegt ook Matthijs Bosveld. ‘Mensen willen gezien worden en betrokken zijn bij hun behandeling. Dat versterkt hun zelfvertrouwen. In de interviews voor mijn promotieonderzoek geven mensen na een training bij de academie aan dat ze met vertrouwen zelfstandig gezondheidstaken uitvoeren. De reacties zijn over het algemeen positief. Het is wel belangrijk om goed te letten op de belastbaarheid van mensen. Ook een kleine handeling kan mensen zwaar vallen. En’, zegt de promovendus, ‘past het niet of kan het niet, dan krijgt iemand gewoon professionele zorg.’ Roger Ruijters knikt instemmend. ‘Mensen worden absoluut niet verplicht om bepaalde handelingen zelf uit te voeren. En we kunnen blijven meekijken of het goed gaat, daar maken we gewoon afspraken over. Bij het aantrekken van steunkousen met een hulpmiddel is dat misschien niet nodig. Maar bij het toedienen van antibiotica via een infuus bijvoorbeeld, is het wel prettig om controle te blijven houden. We gaan de zorg niet verschralen, maar wel veranderen.’ Wijkzorgmedewerkers zelf zijn enthousiast over de effecten van de academie: ze constateren dat ze sommige handelingen minder doen. Daardoor daalt de werkdruk en houden ze meer tijd over voor mensen die zorg echt nodig hebben.

UITBREIDING DOELGROEP EN WERKGEBIED
Op dit moment richt de academie zich op de regio Maastricht en Heuvelland. Behalve in het UMC+ kunnen patiënten en mantelzorgers in de toekomst ook op andere plekken terecht. Roger Ruijters: ‘Envida heeft zes regiokantoren in Maastricht en het Heuvelland en daarin willen we een soort wijkpoli’s gaan vestigen, als eerste in de wijk Daalhof. Ook daar kunnen mensen dan terecht voor de activiteiten die de academie biedt. Dat geldt ook voor patiënten van huisartsen, zij kunnen bijvoorbeeld ondersteund worden bij het gebruik van medicijnen. Zo wordt het een samenspel van ziekenhuis, thuiszorg, huisartsen én zorgverzekeraars. En daarmee vergroot je het draagvlak voor de academie.’ Matthijs Bosveld beaamt dat. Envida en het MUMC+ zijn op dit moment echt de koploper’, zegt hij. Samen met Roger Ruijters hoopt hij dat het lukt om de activiteiten van de academie in heel Zuid-Limburg uit te rollen. ‘Het goede nieuws is dat de zorgverzekeraars het voorstel voor een regionale uitbreiding inmiddels hebben bestempeld als kansrijk en we aan de slag kunnen met het uitwerken van het plan voor de uitrol in Zuid-Limburg.’ Op termijn wordt die opschaling mogelijk ook landelijk. Het goede nieuws hierbij is dat het MUMC+ en het Innovatiefonds Ouderenzorg inmiddels subsidies hebben gegeven die het mogelijk maken om het initiatief ook landelijk op te schalen. ‘Daar zijn we heel blij mee’, besluit Roger Ruijters, ‘want de Academie voor Patiënt en Mantelzorger maakt écht het verschil voor de patiënten en de zorg.’