Het opbouwend spreken in de veilige moederbuik

De diepste behoefte van ieder mens is de regie te hebben over zijn eigen leven. Van groot belang, vindt prinses Laurentien, in een samenleving die steeds taliger wordt. Ze is voorvechter van taalvaardigheid. Hoe, dat beschrijft ze in haar eigen woorden.

Door Jos Benders, arts-redacteur

Punt van orde: de prinses stelt er prijs op dat ik haar tutoyeer, met je aanspreek.

Het verband tussen een zwak taalgevoel en zelfredzaamheid. Hoe is de essentie?
‘Taal geeft je het vermogen je uit te drukken, je gevoelens te delen. Je kenbaar te maken, begrepen te worden. Om je leven te kunnen inrichten naar je talenten en je vermogen. Als je op een onbewoond eiland zou leven, is de context heel anders dan in een samenleving waarin taal een steeds grotere rol speelt. Bijvoorbeeld om diensten van de overheid te begrijpen, of om je belastingen te betalen. Kortom, om te functioneren in jouw mens-zijn, in jouw burgerschap. Taal is dan de essentie van zelfredzaamheid.’

Nobelprijswinnaar James Heckman uit Chicago ontdekte dat de leeftijd van nul tot drie jaar maatgevend is voor de ontwikkeling. Eens?
‘Heckman heeft gezegd dat de economische impact van investeren aan de voorkant van een mensenleven de beste investering is in een samenleving. Omdat je aan de voorkant van het leven echt preventief bent en allerlei problemen later in het leven kunt voorkomen. Hierbij maakt hij een sterke koppeling met het economisch rendement door investeren aan de voorkant. Dan moet je willen snappen wanneer taal begint in het leven van mensen. De wetenschap is hier heel duidelijk over: vanaf vijf maanden in de moederbuik(!) tot een jaar of twee, drie. Dit noemen we de periode van de onzichtbare taalverwerving.’

Hoe stimuleer je die taalverwerving?
‘Dat doe je door impulsen te geven vanuit praten, praten, praten, praten. De interactie zorgt voor een betere hersenontwikkeling. Wij zien dat eigenlijk niet als taal, want wij volwassenen zien taal als woorden, zinnen, kunnen tellen tot tien. Die onzichtbare taalverwerving onttrekt zich aan ons oog. Dat moet gerepareerd worden. Net zoals dat we tegen een ouder zeggen: je moet zorgen dat je kind frisse lucht krijgt en voldoende te eten en te drinken. Onze medische systemen zijn ingericht op het opsporen van taalachterstanden. Preventie zit ervoor en wil zeggen: dit is wat je moet doen om het goede te doen in een vroeg stadium. Dat is iets heel anders dan het opsporen van achterstanden. De periode van nul tot drie jaar van Heckman - neem hier de laatste vier maanden zwangerschap bij - noem ik het grote taalverhaal, omdat we het hebben over taalverwerving. Nu nog denken we te vaak dat die vanzelf gaat. Consultatiebureaus, huisartsen, logopedisten, ik noemde ze net de systemen, doen uitstekend werk, maar zijn vooral betrokken bij het opsporen van taalachterstanden. Dat is iets anders.’

Mooi die stelligheid dat het verwerven van taal al tijdens de zwangerschap gebeurt.
‘Als alle huisartsen en vroedvrouwen zouden zeggen tegen aanstaande moeders: vergeet niet, praat met je kind, want het is belangrijk voor de hersenontwikkeling, doe het, dan kost dat misschien vijf minuten extra. Ik ken genoeg hoog ontwikkelde ouders van wie we denken dat dat bij hen wel vanzelf gaat, maar die dan achter hun telefoon zitten en te druk zijn om te praten tegen hun kind. Als je dat niet beseft, ga je ook niet het goede doen.’

Hoe moet je tijdens de zwangerschap dan tegen een kind praten?
‘Oh, heel gewoon. Je moet gewoon praten tegen de buik. Wetenschappelijk is onderbouwd dat juist dan al de hersenontwikkeling gebeurt. In de eerste drie jaar eropvolgend groeien de hersenen exponentieel, erna veel minder.’

Toch even, wat zou je als zwangere kunnen zeggen tegen je nog niet geboren kind?
‘Je kunt gewoon alle kleine, dagelijkse dingen vertellen aan je baby. Daar hoef je echt niet speciaal voor te gaan zitten. Ik ga nu boodschappen doen. Je vertelt wat er gebeurt om je heen. Ook een vader kan zich tegen het ongeboren kind uiten, zo van: hier ben ik. Dus, het kind moet taal horen. Praat!’

Je ziet een koppeling tussen slechte taal-ontwikkeling en gezondheid. Dat brengt ons terug bij het begin, de zelfredzaamheid.
‘Taal ontsluit informatie over gezond eten, taal stelt je in staat om dingen op te zoeken, je beter uit te drukken in een consult bij de dokter. Het is een soort cyclus waarin je zit. De cijfers wijzen die samenhang duidelijk uit.’

De zorgverzekeraar* is bereid zijn steentje bij te dragen. Hoe zie jij de samenhang met jouw initiatief?
‘Zij zijn natuurlijk een cruciale speler in het zorgsysteem. En als we de zorg betaalbaar willen houden, dan is het goed te beseffen dat mensen op termijn gezonder worden omdat ze taalrijker zijn. Nogmaals, die correlatie is duidelijk bewezen. Het is in hun belang om deze trendbreuk voeding te geven. We zijn heel blij met hun inbreng en hopen dat ze het verder met ons handen en voeten geven. Daarin heb ik alle vertrouwen.’

*In Zuid-Limburg is zorgverzekeraar CZ doende om samen met Laurentien, haar initiatief dat de naam Taalschatten draagt, met betrokkenheid van de regionale partners verder van de grond te tillen.