Festival maakt de dood bespreekbaar
De dood hoort onlosmakelijk bij het leven, maar is bepaald geen favoriet gespreksonderwerp. ‘Vaak nog een taboe zelfs’, zegt Cathelijne Theunissen van het Netwerk Sterven & Rouw Zuid-Limburg. Reden om voor de tweede keer het Festival Voor Mijn Dood te organiseren en wel op zaterdag 28 september in het centrum van Maastricht. Een dag met talloze kosteloos toegankelijke activiteiten voor jong en oud zoals lezingen, workshops en muziek met de dood als rode draad.
Door JOS CORTENRAAD | Fotografie HENRY PETERS EN REMCO VAN VLIET
Een festival rond het thema dood, dat klinkt een beetje morbide. De dood is toch bepaald geen feestje? Cathelijne Theunissen knikt. ‘Natuurlijk niet. Als uitvaartverzorger ervaar ik elke dag het verdriet van
mensen die een dierbare hebben verloren. Maar tegelijk zie ik de ontreddering over wat er allemaal geregeld moet worden. Vragen over de uitvaart, cremeren of begraven, de financiële afhandeling, erfrecht. Er wacht een periode van rouw en ontreddering, er moeten praktische zaken geregeld worden. Maar belangrijk is natuurlijk ook: wat voor afscheid wil je? Welke muziek? Wie mag er komen? Hoe wil je herinnerd worden? De dood is een ingrijpende gebeurtenis waarop je je zou kunnen en misschien wel moeten voorbereiden.’
Prikkelen
Daarom ook is gekozen voor een volle dag waarin op dertien plekken in de stad de dood in al zijn aspecten wordt belicht. ‘Gegoten in de vorm van een evenement, als festival. Ook een beetje om te prikkelen ja, maar vooral om de zwaarte en beladenheid van het thema weg te nemen, de dood uit de taboesfeer te halen. Twee jaar geleden hebben we een eerste editie van het Festival Voor Mijn Dood op touw gezet. De reacties waren toen echt bijzonder positief. Iedereen wordt geconfronteerd met overlijden en heeft eigenlijk wel behoefte aan inspiratie en informatie. Met dit festival willen we daar graag op inspelen, bewustwording creëren en de dood bespreekbaar maken.'
Sterven & rouw
Met wij doelt Cathelijne Theunissen op het Netwerk Sterven & Rouw Zuid-Limburg waarvan ze voorzitter is. Een niet- commerciële organisatie die kennis en expertise bundelt en beschikbaar stelt rond overlijden en dood. Uitvaartondernemers en ritueelbegeleiders, rouwbegeleiders, zorginstellingen en hospices zoals het Maastricht UMC+, Envida, Sevagram en Zuyderland, notarissen, financieel experts, artsen, het Toon Hermans Huis en experts op het vlak van rouw. ‘We organiseren regelmatig bijeenkomsten rond verschillende thema’s. Doel is in de eerste plaats om van elkaar te leren en informatie te delen. Uitvaartbegeleiders weten exact wat er speelt, welke vragen er leven rondom een uitvaart. Een notaris is weer perfect op hoogte van wet- en regelgeving. Er zijn ontwikkelingen rond natuurbegraafplaatsen en zo verder. Al die informatie bundelen we om beter ons werk te doen, maar ook om mensen te informeren. En dat laatste is dus niet zo eenvoudig; mensen houden de dood liever op afstand. Vandaar dit Festival Voor Mijn Dood.’
Bakfiets
Meest in het oog springend op zaterdag 28 september is ongetwijfeld een bakfiets met daarop een lege doodskist.‘Daarmee rijden we door de binnenstad, net als twee jaar geleden. Iedereen mag iets op de kist schrijven of op een briefje zetten en dat in de kist leggen. Een boodschap aan een overledene, een gedicht, een gebed, een tekening. Alles mag. Destijds zat in de kist aan het eind veel hemelpost, ongelofelijk. Het bleek een mooie manier om het publiek mee te nemen en de dood bespreekbaar te maken. Om mensen aan het denken te zetten.’
Pim van Lommel
Naast de fiets die ook de aandacht van het nietsvermoedende winkelend publiek trekt, zijn er dertien plekken in de binnenstad waar het Festival Voor Mijn Dood wordt gehouden. Plekken met workshops, muziek, lezingen en vooral informatie en inspiratie. In de Sint Janskerk bijvoorbeeld waar om 10.00 uur de officiële opening plaatsvindt. Antoinette Stille vertelt over eenzame uitvaarten, Maori Paddy uit Nieuw-Zeeland verzorgt een originele haka waarin hij de krachten van de voorouders en de goden oproept. Vervolgens vertelt Pim van Lommel, auteur van het boek Eindeloos Bewustzijn, over bijna-doodervaringen en gaat de islamitisch geestelijk verzorger Ramzi Oulad Lmaroudia vanuit holistisch perspectief in op de dood en het hiernamaals.
Palliatieve zorg
Claudia van Deudekom vertelt in dezelfde kerk over haar leven als moeder met ongeneeslijke kanker. In de Groote Sociëteit komen thema’s als een wilsverklaring, dementie, euthanasie en orgaandonatie voorbij. In het Toon Hermans Huis en de Vrijmetselaarsloge gaat het over mantelzorg en palliatieve zorg in de laatste fase. In de Lutherse kerk staat muziek centraal, in het SNS Expertisecentrum is een speciaal programma voor jongeren, in het Pesthuys is er veel aandacht voor de laatste levensfase aan de hand van ervaringsdeskundigen. Boekhandel De Tribune richt zich weer op kinderen.
Veel vragen
Het is slechts een greep uit het programma. ‘Te veel om op te noemen inderdaad’, beaamt Cathelijne. ‘We proberen echt alle aspecten de ruimte te geven, vooral ook de tijd vóór de dood. Wat gebeurt er allemaal als je zelf of een naaste een slechte diagnose krijgt? Welke ondersteuning is er mogelijk? Er zijn zo veel vragen die heel vaak onbesproken blijven. Waar vind je hulp? Maar ook andersom: hoe kun je iemand ondersteunen die een verlies moet verwerken? Wij hebben niet de pasklare antwoorden, maar kunnen wel de weg wijzen naar deskundigen. En in Boekhandel Dominicanen is een thematafel te vinden met relevante boeken.’
Bespreekbaar
Marthe Christiani knikt. Zij is inkoper en verkoper non-fictie bij Boekhandel Dominicanen in hartje Maastricht, de plek waar het Festival Voor Mijn Dood wordt afgesloten. ‘We hebben een breed assortiment boeken rond het thema dood. Over spiritualiteit, geloof, het hiernamaals, rouw, medische aspecten, euthanasie, omgaan met ongeneeslijk ziek zijn. Praktische boeken ook over en voor kinderen. Het verlies van een dierbare heeft veel impact. Regelmatig raken we in gesprek met klanten die op de een of andere manier geconfronteerd worden met de dood. Ze weten zich vaak geen raad omdat het moeilijk blijft voor mensen om erover te praten. Dan kan een boek een hoop steun bieden. Ik denk dat het goed is om het thema meer aandacht te geven, bespreekbaar te maken. We hebben er uiteindelijk allemaal mee te maken.’
Festival Voor Mijn Dood
Het Festival Voor Mijn Dood wordt gehouden op zaterdag 28 september in de binnenstad van Maastricht. Iedereen is welkom bij de dertien verschillende locaties. De opening is om 10.00 uur in de Sint Janskerk, de afsluiting vindt plaats in Boekhandel Dominicanen tussen 16.00 en 17.00 uur. Daar wordt om 17.00 uur de met briefjes gevulde doodskist binnengehaald voor het slotgesprek en zijn er diverse muzikale optredens.
Meer informatie en alles over het dagprogramma op www.stervenrouwlimburg.nl.
