De witte doktersjas wisselt van kapstok

In deze periode van het jaar, waarin de zorgpremies bij alle zorgverzekeraars opnieuw zijn gestegen, worden we met de neus op het feit gedrukt dat de zorg onder grote druk staat. Niet alleen door de coronacrisis, die een uitzonderlijk groot beroep doet op de mensen die in de zorg werken, maar ook vanwege de kosten in de zorg die harder stijgen dan de economie groeit.

Door Jos Benders, arts-redacteur

In de mijnstreek in Zuid-Limburg werken Zuyderland, de huisartsenorganisaties HOZL, HaCo West, Burgerkracht Limburg en MCC Omnes al jaren samen met zorgverzekeraar CZ om de zorg slimmer te organiseren waardoor deze ook betaalbaar blijft. Frans Erdkamp is behalve internist-oncoloog ook directeur Transmurale Zorg bij Zuyderland. Kennismaking met een bevlogen kartrekker.

Is aannemelijk te maken dat de kwaliteit van de zorg kan verbeteren, terwijl het streven is te bezuinigen?
‘Verbeteren zou suggereren dat het nu niet goed zou zijn, dat is het wél. We hebben een van de beste gezondheidssystemen van de wereld, maar het kan altijd beter. Dat doe je door de zorg op de juiste plek in te zetten en die te laten geven door de op dat moment juiste hulpverlener.’

In uw jargon spreekt u van kolommen. Daar wilt u kennelijk vanaf?
‘De eerste, tweede en andere lijnen zijn in het woordgebruik ingeburgerd. Daar was an sich niks mis mee, maar de termen imponeren nog te veel als vastomlijnd. Ik wil er graag betere dwarsverbindingen tussen. Gebruikmakend van de knowhow door die kolommen heen in plaats van binnen een kolom te blijven, behoud je medische expertise. En per saldo wordt het per patiënt goedkoper, met minimaal het behoud van kwaliteit.’

Beide aspecten zullen te meten zijn: de klant-tevredenheid en de kostenbesparing. Staven de uitkomsten uw antwoord op de vorige vraag?
‘Alles wat niet in een dure tweedelijnsinstelling plaatsvindt, wordt goedkoper. Cijfers tonen dat aan. Door ernaast de zorg voor de klant zo thuis mogelijk in te richten, zal a priori de kans dat de klant meer tevreden is, toenemen. Al mogen we ook bij hem een vraag neerleggen, namelijk naar een andere attitude. Niet langer: ik roep en u draait. Dat geldt extreem voor de spoedhulp in het ziekenhuis. Daarvan is maar dertig procent echt spoed en de rest is zorg die gemakkelijk op een ander tijdstip kan plaatshebben. Door dat tijdstip te veranderen, worden de kosten gereduceerd.’

Het is me duidelijk dat alle medische beroeps-beoefenaren in uw plan van jas verwisselen, posities verruilen, van werkplek et cetera. Hoe beleven zij grosso modo het zorgbeleid mijnstreek nieuwe stijl?
‘Als je zestig jaar in kolommen of jouw eigen wereld hebt geleefd, kost het tijd om de omwenteling te maken. En dan heb je believers en tegenkrachten. Gelukkig zie ik de laatste jaren beweging in het hele ziekenhuis van tweede naar anderhalve lijn en eerste lijn op gang komen. Nu al werken, fysiek dan wel digitaal, specialisten in de anderhalve lijn. Dat was vijf jaar geleden volstrekt ondenkbaar.’

Om de druk op het ziekenhuis verder te verminderen, zijn de huisartsen en specialisten in de mijnstreek met een pilotproject (substitutieproject) gestart voor de specialismen interne geneeskunde, dermatologie en orthopedie. Wat is daarvan de inhoud?
‘De essentie is dat er géén verwijzing plaatsvindt door een huisarts als de specialist niet heeft meegekeken. Hiermee kunnen we naar schatting twintig tot dertig procent ziekenhuisbezoeken voorkomen. De bedoeling is dat we in de loop van volgend jaar andere vakgroepen gaan uitrollen.’

Neem ik er de huisarts uit, als spil binnen het zorgveld. Hoe kunt u garanderen dat deze per saldo niet een nog zwaarder takenpakket krijgt dan hij nu al heeft?
‘Er zullen meer patiënten bij de huisarts terecht gaan komen en dan moet er dus versterking van de eerste lijn plaatsvinden met geld dat vrijkomt uit de tweede lijn. Huisartsen meer ondersteunend personeel toereiken, zoals gespecialiseerde verpleegkundigen
zoals die ook in het ziekenhuis werken, is een oplossing. Door de diensten te combineren van de huisartsenpost en de spoedeisende hulp, dus ook daar de zorg anders inrichten, gaat ook verlichting ontstaan.’

Uit meerdere studies blijkt dat de zorgkosten in de mijnstreek onevenredig hoog zijn. Als de ingrepen dan zo gemakkelijk zijn, waarom is daar dan niet eerder toe besloten?
‘We zijn tien jaar geleden met dit traject voorzichtig begonnen met de anderhalvelijnszorg. Men wilde ook kijken: kan dit, wat zijn de effecten? Die fase hebben we met goed gevolg doorlopen. Na zestig jaar in kolommen te hebben gewerkt, kost het tijd om te veranderen. Daarnaast is de oorspronkelijke financieringsstructuur gericht op kolommen en niet dwars door die kolommen heen en het kostte ook tijd om daar verandering in aan te brengen. Dat gebeurt inmiddels onder druk geleidelijk aan. Het tienjarig contract van Zuyderland met zorgverzekeraar CZ en het meerjarig contract met huisartsen in oostelijk Zuid-Limburg scheppen die mogelijkheid en zijn een eerste aanzet tot een andere financieringsstructuur.’

U streeft ernaar de zorg zo thuis mogelijk in te richten. De vraag die ik mezelf al jaren stel: wanneer hangt de specialist in het ziekenhuis zijn witte jas een moment aan de kapstok om een patiënt thuis te bezoeken? Waarom moet Mozes naar de berg komen?
‘De specialist thuis gebeurt in sommige situaties. Maar vaker dan incidenteel is niet mogelijk omdat dit logistiek volstrekt inefficiënt is, gezien ook de krapte in aantallen specialisten. Bedenk daarbij dat die specialist vaak ook alleen maar nodig is om te adviseren, waarna de huisarts als vertrouwenspersoon van de patiënt dit met haar of hem kan bespreken. Natuurlijk hebben we daarnaast tegenwoordig het gemak van digitaal beeldbellen et cetera.’

Hoe reageren patiëntenfederaties?
‘Burgerkracht Limburg geeft nauwlettend de belangen van de patiënt aan. Als we bijvoorbeeld diabeteszorg meer naar de anderhalve lijn verplaatsen, worden die plannen besproken met de patiëntenorganisaties. Tegelijkertijd hebben patiënten in Nederland veel rechten maar zullen ze tevens moeten beseffen dat ze ook plichten naar de samenleving hebben om de gezondheidszorg betaalbaar en toekomstbestendig te houden.’