De barstjes in het werkwoord samenleven

De gezondheidsproblematiek in Zuid-Limburg vraagt om onorthodoxe oplossingen die over de grenzen van alle actoren heen gaan. ‘Eigenlijk mag geen enkele Limburgse partij ontbreken in dit samenspel’, luidt het devies van Raymond Clement. ‘Publieke en private partijen uit het onderwijsveld, de arbeidsmarkt, de zorg, de kerk, de sportwereld, kennisinstellingen, gemeenten en provincie zijn samen aan zet.’

Door Jos Benders, arts-redacteur

De regionale coalitie in Zuid-Limburg, bestaande uit alle zestien gemeenten, CZ en VGZ, Burgerkracht Limburg en de zorg- en welzijnsorganisaties, hebben een begin op verandering gemaakt. Raymond is als bestuurder een van de kartrekkers. Nummer 1 zocht hem op.

U zou de samenleving een opfrisbeurt willen geven. Wordt het de heuse wasstraat met bodemwassen en polijsten? Of zou deodorantspray afdoende zijn?
‘Deodorant maskeert, polijsten geeft slechts tijdelijke glans. Hérontwerp is noodzakelijk. Ons marktdenken heeft ook de samenleving als product en prijs gemodelleerd. Willen we kunnen bouwen aan een verbonden samenleving, zullen we moeten herontwerpen. Nieuwe en oude lijnen verbinden en verleggen.’

Wanneer begon de samenleving, om nog even in de metafoor te blijven, onwelriekend te ruiken?
‘De ervaren vrijheid van de jaren negentig, de onbezorgdheid na het vallen van de Berlijnse Muur, heeft een beweging van ingenomenheid ingezet. Maakbaarheid, planbaarheid, kpi’s* en afrekenbaarheid namen bezit van zorg en welzijn. We zijn onze democratie voor lief gaan nemen en hebben haar weinig onderhoud verschaft. De onwelriekende geurtjes stijgen op uit de barsten en barstjes van onze samenleving.’

Wat ziet u als belangrijkste vastloper in ons huidige bestaan?
‘De groeiende kansenongelijkheid en onze tanende onderwijskwaliteit. Het maakt helaas uit waar je wieg staat. Onderwijs gaat gebukt onder kwaliteitsimpulsen en kpi’s dwingen de resultaten bij te stellen. Richt een ontwikkelwereld in van kansen in plaats van toetsen en uitkomstmaat. Doe kinderopvang en onderwijs samenvoegen en maak een einde aan de groei van kansenongelijkheid.’

Oké, de stelling is dus: zo kan het niet blijven. Want het voor elkaar zorgen, hebben we niet langer goed voor elkaar. Dat vraagt om een aanpassing van iedereen die onder we valt, wij dus, ons. In hoeverre is onze samenleving, de mens, veranderingsgezind?
‘De mens is niet alleen een adaptief wezen maar ook een sociaal wezen. Het gebrek aan verbinding en groeiende onzekerheid zullen uiteindelijk tot verandering leiden. In de hoop dat we daarvoor niet eerst door een verwoestende crisis moeten gaan.’

Nu ben ik Sjeng uit de Mijnzetelstraat en vraag: Wat kan ik er als individu aan bijdragen?
‘Vrijwilligerswerk. Draag bij. Zie om naar elkaar. Een geïnteresseerde vraag stellen aan de buurvrouw en niet bang zijn voor een kleine hulpvraag.’

Stel, in diezelfde straat woont een hoogbejaard iemand die hulpbehoevend is maar wel nog rijk van geest en die vraagt u: Welke tien geboden zijn gewenst om tot die veranderende wereld te komen? Zegt u het eens, meneer Clement.
‘Vanaf het moment dat de geboden onder de mensen zijn, is de mensheid er druk mee voortdurend ze te verstoten. Het woord samenleving vervoegt zich slecht in de gebiedende wijs. Leef samen! Samenleven is een werkwoord, vraagt dagelijks werk, inspanning en arbeid. Deze arbeid levert dan vrucht. Samenzijn, samenkracht, samenleven. Er zijn geen geboden voor een goed leven. Misschien kwam de oude Aristoteles er nog het dichtst bij toen hij schreef over het gulden midden. De deugd. En de inspiratie voor dit alles is om ons heen. Laten we dat elkaar weer leren te zien.’

Ergens schrijft u: Toen in de negentiende eeuw voor het eerst riolen werden aangelegd, reageerden de dokters uit die tijd enthousiast. Wat een geluk dat bekwame ingenieurs voor de aanleg zorgden, en niet de artsen. Welke is daarmee uw boodschap?
‘De uitdagingen van vandaag zijn niet meer oplosbaar vanuit één enkele discipline alleen. De wereld is complexer geworden in al haar verschijningsvormen. Oorzaken zijn pluriform, dat vraagt om samengaan van kennis uit diverse velden. Interprofessionaliteit, complementair en evenwaardig. Een uitdaging in een hiërarchisch georiënteerde samenleving.’

Ik kom bij u terug in 2034. Hoe ziet het welzijn in Limburg er dan uit?
‘Dan is Limburg een prachtige provincie om geboren te worden en op te groeien. Rijke schooldagen waarin het curriculum profiteert van onze vele rijkheden op het gebied van geologie, geschiedenis, cultuur, kunst en wetenschap. Studeer de wereld rond, maar groei op in Limburg. Opgroeien in een kansrijke, verbonden samenleving, wo zelfs nog soms get plat gekalt waerd. We begrijpen de essentie van onze vitaliteit. Weerbaarheid en veerkracht zogezegd. En zijn meer in staat te waken over onze fysieke vitaliteit, onze gezondheid, de sociale vitaliteit, ons netwerk en onze mentale vitaliteit, onze ruimte om aan te passen, bij te passen en samen te passen.’

Ten slotte, Raymond Clement, bestuurder van MIK & PIW Groep, Kinderopvang en Sociaal Werk, met een grote naam in kinderopvang, schrijver, cabaretier. Profeet of boodschapper?
‘De profeet preekt, de boodschapper brengt. Ik zou graag deel uitmaken van de beweging naar beter. Gedreven een steen te verleggen in een rivier op aarde, een positief stempel te drukken, energie halend uit het goede verhaal. Altijd een kwinkslag in het verhaal, een knipoog naar de systeemdenkers. Maar nooit zonder de relativerende kracht van humor, die ons helpt voort te gaan als het net even niet lukt.’

*Kritieke prestatie-indicatoren (ook wel kritische in plaats van kritieke), afgekort kpi’s, zijn variabelen om prestaties van ondernemingen te analyseren.